DİDİM İLÇESİ TURİZM SEKTÖRÜNÜN, GENEL DURUMU, SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Genel Durum:

Didim İlçesi Akbük ve Akyeniköy beldeleri ve 5 köyü ile birlikte doğası, güneşi, kumsalları, özel iklimi, mavi bayraklı denizi, çok önemli tarihi ve kültürel varlıklarıyla Ülkemizin en önemli turizm merkezlerinden biridir. Bu özelliklerine istinaden Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Didim İlçesi 2005 yılında Turizm gelişim alanı olarak ilan edilmiştir. İlçe ekonomisinin % 80 inden fazlası turizm gelirlerinden elde edilmektedir. Kış nüfusu 55.00 olmasına karşılık
nüfus yaz aylarında İlçe genelinde 450-500 bine ulaşmaktadır.

İlçemizde turizm sezonu haziran ayı başlarında başlayıp eylül ayı sonlarında bitmektedir. Yılda ortalama 80-90 bin civarında yabancı turist gelmekte olup bunların büyük çoğunluğunu İngilizler teşkil etmektedir. Son iki yılda Alman, Rus, Romen, Polonya,           Hollanda ve İskandinav vatandaşları da artarak Didim’e gelmektedirler. İngiltere vatandaşları 2006 yılından bugüne kadar Didim ve çevresinden 10.000 civarında konut satın almışlar olup kış aylarında 2500-3000 İngiliz Didim ve Akbük’te ikamet etmektedir. Son yıllarda bir kısım İngilizler değişik nedenlerle Didim’den ayrılıp ülkelerine dönmektedirler.

Didim İlçesi geniş bir alanda yer almakta olup halen Belediye sınırları içinde 60.000 civarında konut olmasına rağmen devamlı ve hızla büyümektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığınca turizm gelişim alanı ilan edilen bölgelerde 25.000 dönüm civarında turizm yatırımlarına çok elverişli araziler ve koylar bulunmaktadır. Mer’a vasfında olan bu arazilerin ağustos 2011 de kanun hükmünde kararname ile mer’a vasfı kaldırılıp Kültür ve Turizm Bakanlığına devredilmesi yatırımların önünü büyük ölçüde açacaktır. 2011 yılında Bakanlık tarafından 4000 yatak kapasiteli Turizm tesisi yapılmak üzere 4 işletmeciye tahsisler yapılmış olup iki yıl içinde bu tesislerin hizmete girmesi beklenmektedir. Bu şekilde kaliteli ve yüksek standartlarda Turizm tesislerinin çoğalmasıyla İlçemiz yurtiçinde ve yurtdışında daha önemli bir turizm merkezi haline gelecektir.

İlçemizde 125 adet 17500 yatak kapasiteli otel, pansiyon, apart otel ve tatil köyü kapsamında tesis bulunmakta olup bunların 12 adedi Bakanlık diğerleri Belediye belgelidir. Belgeli yatak sayısı resmi rakamlara göre 3929 dur. Belge alabilecek durumda 5000 civarında yatak kapasiteli tesis daha bulunmasına rağmen çeşitli nedenlerle müracaatta bulunup belge alınmamaktadır.

            2023 Yılı Vizyonu: Didim İlçesi sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel değerleriyle özellikle turizm alanında çok büyük potansiyele sahiptir. Bu güne kadar İlçemizin gelişim süreci ile Ülkemizin turizmdeki yükselişi göz önüne alındığında, 2023 itibarıyla Didim yıldızı parlayan, markalaşan çok önemli bir turizm merkezi konumunda olacaktır. Hedefimiz; Deniz, kum güneş ve iklim değerleri ile Apollon, Milet, Prien, Bafa Gölü, Heraklia ve yakın çevremizdeki diğer destinasyonlarla entegre olmuş klasik turizm anlayışı üzerinde planlı, sürdürülebilir, farklılığı olan ve taklit edilemeyecek turizm çeşitliliği ile bir marka olmaktır.

           

            Güçlü Yönlerimiz: Toplam olarak 90 km. civarında olan sahil şeridi, temiz, mavi bayrak kriterli deniz ve koylar, tarihi ve kültürel değerlerimiz ( Didim sınırları içinde, Apollon, Milet, Bafa gölü’nün bir kısmı, Milet müzesi, yakın çevrede prien, heraklia, efes) , karadan denize hakim rüzgarları nedeniyle bol oksijen ve rutubeti çok düşük iklim yapısı, Ülkemizin en modern Arıtma tesisi, düzenli katı atık deposu, ambalaj atıkları ayırma tesisi, buna paralel kanalizasyon ve yağmursuyu altyapısı, yatırıma müsait 25.000 dönüm civarında Turizm Gelişim Alanı İlan edilmiş Kamu arazileri varlığı, Türkiye’nin en büyük Avrupa’nın ikinci büyük yat limanı gibi varlık ve kaynakların bir arada bulunması ile alternatif, sürdürülebilir markalaşma yaratacak yeni turizm konseptlerine açık olması,

            Zayıf Yönlerimiz: İlçemizde turizm sezonunun mayıs başı- eylül sonu itibarıyla 4-5 aylık bir süreçte ortalama 3 aylık bir yoğunluk olması, kış turizminin olmaması, Bölgemizin master ve stratejik planlamasının olmaması, İnsana yatırım ve kalifiye personelin yetersiz olması, hava, deniz ve kara yolu ulaşımının yetersizliği, düzenli elektrik altyapısı ve enerji sağlanmasında aksaklıklar, profesyonel tanıtım yapılabilmesi için kaynak azlığı, Kurumlar arasında işbirliği ve koordinasyon eksikliği, Nitelikli istihdam ve eğitim sorunu, Ülkemizde ve Yurtdışında Destinasyon olma yolunda markalaşamama, mevcut tesislerin eski olması ve kapasite yetersizliği, ikinci konutların fazlalığı ile atıl yatırım meselesi yanında amaçlarının dışında kullanılması, tur operatörlerinin bölgemize yeterince çekilememesi, turizm müşterileri tarafından tercih edilebilir bir konumda olmamak, teknolojiye ağırlık verememek en önemli olarak da bu konularda çözüm üretmek ve proje geliştirip uygulamak için yeterli finansal kaynağın bulunamaması,

            Fırsatlarımız: Yeni planlama ve yatırımlar yapma aşamasında Ülkemiz ve Dünya örnekleriyle kıyaslama yapılarak düşülen yanlışlardan arınarak farklı bir yapı oluşturma ve markalaşma imkanının var olması, Bu güne kadar yapılan yanlış yatırım ve uygulamalardan iyiye doğru dönüş yapma imkanımızın halen var olması, Didim’in Ulusal ve Uluslar arası arenada yükselen bir trend içinde olması ve yeni destinasyon alanlarının rakiplerine göre çok olması, eko turizm ve tarım turizmi özellikle zeytin konusunda bölgemizdeki olumlu gelişmeler, yelken, sörf gibi alternatif deniz turizmi imkanlarının kullanılmaya başlanması,

            Tehlikelerimiz: Klasik turizm sektörü ve hizmet anlayışının halen devam etmesi, betonlaşma, doğal ve kültürel yapıların yeterli derecede kollanıp korunamaması ile bu dokunun bozulması, hizmet kalitesinde niteliksiz işgücü nedeniyle imaj zedelenmesi, çevre ve doğa yapısındaki bozulmanın devam etmesi ve bu konuda kamuoyu duyarlılığının yeterli olmaması, yeni planlama ve yatırımlarda eski hataların tekrarlanma olasılığının yüksek olması,

Sorunlar ve Çözüm Önerileri:

1-İlçemizde çok elverişli koşullar olmasına rağmen turizm sezonu 3-4 aylık kısa bir sezonla sınırlı kalmaktadır. Tesis ve hizmet kalitesini yükseltmek, alternatif turizm çeşitlerini geliştirerek ilk ebatta turizm sezonunu öne çekerek nisan ayı başından itibaren kasım sonunu hedef almak ve devamında kış turizmi olarak kültür, sağlık, kongre ve spor gibi çeşitliklerle yılın tamamına turizmi yaymak mümkün olabilecektir. Bunun için markalaşma sürecinin başlatılması, değerlerimizi bir bütün olarak ele alarak farklılık yaratılması için Bakanlık, Yerel İdareler, Turizm İşletmecileri,  Sivil Toplum Örgütleri ve ilgili kuruluşlar proje üretip geliştirmeli ve uygulanmalıdırlar.

2-Turistlere genelde belirli sürede kar getirecek kaynak olarak bakılması yerine turizm tesislerinin hizmet kalitesinin yükseltilmesi ile bu sektörde çalışanların eğitilmesi gerekmektedir. Nitelikli işgücü için Üniversite, Meslek Okulları, İşkur ve Halk eğitim Müdürlükleri ile başlatılan eğitim çalışmaları artırılarak devam ettirilmelidir. Fiyat üzerinden rekabet yerine daha iyi hizmet sunma rekabet anlayışının yerleştirilmesi çok önem taşımaktadır. Bunun için de aynı şekilde tesis sahibi çalışanların eğitilmesi ve denetlenmesi gerekmektedir.

Bu konuda başlatılan çalışmalara turizm tesislerinden yeterli ilgi gösterilmemekte ve destek sağlanamamakta olup belgesiz eleman çalıştırılmaması yönündeki uygulamaların bir an önce uygulanmaya konmasının sektörde çok olumlu gelişmeleri beraberinde getireceği kanaatindeyiz.

3-Hanutçuluk, hijyen kontrolü, sağlık ve diğer denetimler daha etkin hale getirilmesi için tüm ilgili kuruluşlarca koordinasyon içinde sürekli, kararlı, daha tutarlı denetimler yapılmalı, sektördeki personelin eğitimi gerçekleştirilerek belgesiz çalışanlara izin verilmemeli, ruhsat kontrolü gibi yöntemlerle iş yeri disiplini sağlayarak memnuniyet oranının yükseltilmesi gözetilmelidir.

4-Didim İlçesi önemli bir turizm merkezi olmasına rağmen şehir altyapı ve turizm yatırımları ile yol ve ulaşım alanlarında yıllardır aşılamayan sorunlarla karşı karşıyadır. İlçemizin ana yol bağlantısı uzun yıllardır askıda beklemektedir. İhalesi yapılmış olmasına rağmen Didim-Milas yolu bağlantısı yol çalışmaları gecikmiş ve yavaş ilerlemektedir. Bu bağlantı ile özellikle Milas havaalanı yolunda yapılan iyileştirme çalışmaların da hızlandırılması sonucunda İlçemizin havaalanları ulaşımındaki önemli engellerden biri aşılmış olacaktır.

5-İki yıl öncesinden İlçemizde faaliyete geçen yat limanı İlçemiz turizmine önemli derecede katkı vermiş ancak bununla beraber eşgüdümlü gelişmeyi sağlayacak olan Didim Liman Başkanlığı ve Gümrük Teşkilatının da faaliyete geçmesi gerekmektedir.

6- Kurvaziyer gemiler zaman zaman Didim’e seferler düzenlemekte olup yolcu iskelesi olmadığından açık denizden küçük teknelerle kıyıya taşıma yapılmakta olup bu yöntem uygun olmadığı için devamlılık sağlanamamaktadır. Bunun için Belediyemiz tarafından hazırlanarak Ulaştırma Bakanlığı DLH Gn. Md. de bekleyen projeye Genel bütçeden destek sağlanarak bir an önce bu yatırımın uygulamasının başlatılması Didim turizmine önemli bir ivme kazandıracaktır.

7- Didim’in giriş çıkış yol güzergâhları ile ana mekânlarında görüntü kirliliğini önleyecek kısa sürede iyileştirmeler yapılarak Turizm kenti olgusunun tamamlanması için çalışmalar hızlandırılmalıdır.

8- İlçemizin Ülkemizde ve Yurtdışında etkin tanıtımının yapılması için profesyonel tanıtım yöntemlerinin artırılması ve geliştirilmesi, kaliteli broşür, tanıtım CD. si ve diğer tanıtım materyalleri hazırlanması ile yurtdışında Work-Shop toplantıları, yabancı gazeteci ve tur operatörlerinin Bölgemize davet edilip ağırlanması, Ulusal televizyon ve gazeteler ile dış basında yer almak için çalışmalar ile turizm fuarlarına katılımlar 2010 yılından beri düzenli ve disiplinli olarak DİTAB tarafından yapılmakta olup bu çalışmaların daha profesyonel ve etkili olmasını sağlamak için yeterli kaynak sağlanmalıdır.

Bakanlığımızın Didim’i turizm gelişim bölgesi ilan etmiş olmasına rağmen Bakanlık destinasyon listesinde Didim yer almamaktadır. Bu konuda yapılan çalışmaların hızlandırılması ve bu listeye Didim’in ilave edilmesi konusunda yaptığımız girişimlerden henüz sonuç alınamamıştır.

9- İlçemizdeki turizm tesisi yatırımına uygun arazilerin tahsislere uygun hale getirilmesi için Stratejik ve master planlama ile 1/5000 ve 1/1000 lik imar planlarının bir an önce yapılması, ancak bu aşamada planlar hazırlanırken yerel yönetimlerin ve diğer kuruluşların da görüşleri alınarak İlçenin doğal yapısı, kaynakları ve potansiyeli iyi tahlil edilerek başka yerlerde düşülen yanlışları da örnek almak suretiyle çevreci, sürdürülebilir ölçekte halkımızın da beklentilerine uygun farklılık ve markalaşma yaratacak çalışmalar yapılmalıdır.

Bu konuda, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü’ne Birliğimizin görüşleri iletilmiş, bu alanlarda asgari 1000 dönümlük bir alanda “ Kent Ormanı “ oluşturmak üzere yer tahsisi itenmiş sonucunda Bakanlıktan ekte gönderilen cevap alınmış olup gerekli girişim, projelendirme ve uygulama çalışmaları devam ettirilecektir.

10- İlçemizde halen 11 noktada mavi bayraklı plajımız bulunmaktadır. Mavi bayrak kriterleri birbirine bağlı ve süreklilik isteyen hususlar olup bu alanlardaki uygulamaların devam ettirilmesi ile uygun koylarda gerekli çalışmaların yapılması, halk plajı ve turizm tesisleri kapsamındaki mavi bayrak alanlarının çoğaltılması için çalışmalar titizlikle takip edilmelidir.

11- İlçemizin deniz, güneş, kumsal ve iklim yönünden üstün özellikleri ile sahip olduğu Apollon tapınağı, kutsal yol, Milet antik kenti, Milet müzesi, Bafa gölü ile yakın çevresindeki Priene antik kenti, Heraklia gibi kültürel varlıkların birlikte sunumunda bazı kopukluk ve aksaklıklar mevcuttur. Bazen Altınkum’ a gelen Apollon’ u veya Milet’i görmeden geri dönüyor bazen de tersi oluyor. Bu alanda ulaşım ve diğer organizasyonlar ile bu değerlerin birbirine bağlantılı olarak sunumu ve tanıtımı profesyonel olarak yapılmalı, hem yurt içinde hem de yurt dışında yapılan bu çalışmalar desteklenmeli ve kaynak aktarılmalıdır. Ayrıca bu alanlarda mevcut olan olumsuzlukların da giderilmesi gerekmektedir.  (Didim –Milet ulaşım bağlantısı, Apollon, Milet ve Prien’nin aydınlatma, çevre, temizlik sorunları gibi.),

Apollon-Milet arasında bulunan Kutsal Yolun güzergâhının tespiti ile bu yolun turizme açılması, Apollon ile kutsal yol arasındaki bağlantının yapılması ve bu alanın bütüncül bir şekilde turizm hizmetine sunulması sağlanmalıdır.

12- Didim Turizm Derneği’nin 2010 yılında yapmış olduğu yerel bir araştırmanın sonuçlarına göre; yorumda bulunan turistlerin % 50 si otel hizmetlerinden memnun olmadığını ve sebebinin yeme-içme kalitesinin düşük olduğudur. Yine birçoğunun Altınkum ve bazı bölgelerdeki müzik ve gürültü kirliliğinden, turistlerin %13 hanutçuluktan, %10 u tur acentelerinden,%7 si dolmuşların aşırı yolcu aldığından,%7 si esnafın yerli/yabancı ya göre farklı ve aşırı fiyat uygulamasından,   %3 ü de plajların kirliliğinden şikâyetçi olmuşlardır. Bu konular üzerinde gereken tedbirlerin ilgililerce kısa vadede alınması,  İlçemizin turizm markası olma ve destinasyon sürecini hızla tamamlaması yolunda önemli unsurlar olarak görülmektedir.

13- Yukarıda sayılan sorunların çözümü için yerel ve genel imkânların İlçemiz için diğer bölgelere orantılı olarak artırılması gerekmektedir. Yerel İdarelerimiz kış nüfusuna göre İller Bankasından yardım almakta ancak 5-6 aylık bir dönemde bu nüfusun 8-10 katı kadar bir kesime hizmet götürmek zorunda kalmaktadırlar. Bu olumsuz durumun ortadan kalkması için hesaplamada yaz nüfusunun da dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca Yerel İdarelerin altından kalkamayacağı önemli yatırımlar için genel bütçeden Devlet desteği verilmelidir. Örneğin, senelerdir Ulaştırma Bakanlığında yıllardır bekleyen Didim Yolcu İskelesi ve Didim Kültür Merkezi inşası projeleri gibi.

Bunlara ilaveten AB ve Kalkınma Ajanslarından proje karşılığında destek sağlamakta da çok sorunlar yaşanmaktadır. Teknik noksanlıkların ileri sürülmesi yanında anlayamadığımız bazı nedenlerle Didim için bu güne kadar yapılan 5-6 projenin hiçbiri kabul görmemiştir. Didim Turizm Altyapı Hizmet Birliği 2011 yılında biri Kaymakamlık, Belediye, Valilik ve ADÜ ortaklığında diğeri ise DİTAB projesi olarak profesyonel firmalarca hazırlanan iki proje GEKA’ya sunulmasına rağmen kabul görmemiştir. Aynı şekilde 2012 yılında Doğrudan Faaliyet Desteği kapsamında DİTAB olarak GEKA’ya sunduğumuz “ Didim’in Dünya Turizmine Entegrasyonu Analizi” adlı çok küçük bütçeli proje de kabul edilmemiştir. Kaynakların bölgemize eşit şekilde aktarılmasının gerekliliği düşünüldüğünde engel olarak görülen teknik aksaklıkların sağlanacak desteklerle asgariye indirilmesi mümkündür, Ancak böyle bir yapılaşma da henüz yürürlükte değildir. GEKA tarafından Kar amacı gütmeyen kuruluşlar için 2011 yılı İktisadi Kalkınma Mali Destek Programı henüz açıklanmamıştır. Böylece 2012 yılında yine bu kuruluştan proje karşılığında destek alma imkânımız kalmamıştır.

Diğer Bölgelerde Kalkınma Ajansları turizme gerek tanıtım gerekse yatırım alanında çok önemli destek vermekte ve kaynak ayırmaktadırlar. Aynı şekilde İlçemiz için Bölgemiz Kalkınma Ajansından da benzer uygulamaları ve destekleri beklemekteyiz.

14- Son yıllarda Ülkemize çok önemli katkılarda bulunan Turizm Altyapı Hizmet Birlikleri 5355 sayılı Kanunun uygulamadaki aksaklıkları ve finansman yetersizliği nedeniyle öngörülen hizmetlerini tam olarak yerine getirememektedirler. Bu Birliklerin kurumsallaşması ve sürdürülebilir bir kamu hizmeti verebilmeleri için Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Genel bütçeden mali olarak desteklenmesi ile ilgili kanun uygulamaları hakkında yeni düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Ayrıca kanunla bu birliklere verilen görevlerin uygulanmasında Genel ve Yerel İdareler tarafından gerekli İdari ve mali desteklerin verilmesi de önem teşkil etmektedir.

Netice ve Kanaat:

Yukarıda gündeme getirilen konulardaki tespitler yıllardan beri sürekli yapılmış, çeşitli kuruluşlar tarafından önlemler alınmış, uygulamalar iyi niyetle ve sorumluluk üstlenerek yapılmışsa da bu çalışmalar yeterli olmadığından ve özellikle sorunların tespiti ve çözümünde ortak iradeyle hareket edilmediğinden başarı sağlamada aksaklıklar yaşanmaktadır. Başarı sağlayabilmek için ilgili tüm resmi ve sivil kuruluşlar ile turizm sektörü temsilcilerinin çok iyi bir koordinasyon içinde birlikte hareket etmesiyle, birbirlerine destek vermesiyle mümkün olabilecektir. DİTAB kuruluşundan itibaren İlçe Kaymakamı Başkanlığında, Belediyeler, Ticaret Odası, Esnaf Odası, Turizm Derneği, Esnaf Kefalet kooperatifi, Emlakçiler Derneği ve Ziraat Odası temsilcilerinden  “Didim Turizm Koordinasyon Kurulu” oluşturulmuş olup birçok çalışma programımız bu kurul tarafından planlanmaktadır. Bu sayede daha verimli çalışmalar yapılmaya başlanılmıştır.

Tespit edilen sorunların fazlalığı uygulamada karmaşaya sebebiyet vermektedir. Bilimsel olarak tespit edilen sorunlardan en önemli birkaç meselenin öncelikle ele alınması ve kısa vadede ivedilikle çözümü konusunda projeler geliştirerek kararlılık, ortak imkân ve iradeyle uygulama yapılmalıdır. Böylece uzun vadede sorunların yığılması yerine her yıl azalan meseleler için sürekli çözüm üretebilen bir uygulama süreci ile başarı sağlanabileceği kanaatindeyiz.